Yaşadığımız coğrafya, yüzyıllardan bu yana, birçok farklı uygarlığı ve kültürü, aynı zaman dilimlerinde kucaklamış… Aynı coğrafyada; farklı hakların farklı dillerdeki masalları, türküleri, hikâyeleri dillenmiş, dinlenmiş… Masallar, türküler, hikâyeler öylesine iç içe geçmiş ki, kimi zaman, ummadığınız bir halkın hikâyesinin içinde bir yerlerde, kendi hikâyeniz başlayıverir, şaşarsınız!
Kimi zaman yaşanan savaşlarla, göçlerle, yüzyılların birliktelikleri gölgelenmiş… Ama herkes bilir; gölgeler güneşe dayanamaz; kalkar giderler…
Bu topraklarda yaşayan halklar, her şeye rağmen kardeşlik içinde, birlikte yaşama arzusunda… Ama kendi dilleriyle, dinleriyle, renkleriyle… “Kendileri” olarak….
Bugün ve gelecekte -her şeye rağmen- birlikte yaşanabileceğine, bunun mümkün olduğuna inanıyoruz… Çok dilli, çok dinli, çok kültürlü yaşamanın mümkün olduğu, renklerin ve seslerin bastırılmadığı, kendini özgürce ifade ederek birbirini zenginleştirdiği bir geleceğe….
Murathan Mungan’ın; ” masalllar hatırlatır size doğduğunuz yeri, ilişkiler iklimini” dizeleri; bize “öğretilen” tarihin yerine, bu toprakların masallarını, öykülerini, şiirlerini, türkülerini kendimize rehber edinerek yola çıkmamızın nedenini; ’93 yılından bu yana Anadolu, Mezopotamya ve Trakya’daki halkların Türkçe, Kürtçe, Ermenice, Azerice, Romanca, Rumca, Lazca, Çerkezce, Gürcüce, Süryanice, Arapça, … dilllerdeki şarkılarını, türkülerini öğrenme, söyleme, daha çok insana yayma gayretimizi; kısacası, yaşadığımız serüveni özetleyiveriyor…
“dersimiz tarih…
unutmayın kaldığımız yeri,
yenilmedik daha…
masal alın koynunuza…
belki dönmeyiz uzun zaman…
masalllar hatırlatır size doğduğunuz yeri,
ilişkiler iklimini…” (Karanfil, Murathan Mungan)
Kardeş Türküler Projesi
“Halkların kardeşliği” dramaturjisi çerçevesinde şekillenmiş olan “Kardeş Türküler” projesi, Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu bünyesinde yer alıyor. Anadolu, Trakya ve Mezopotamya halk şarkılarını, kendi kültürel bağlamlarını dikkate alarak, orijinal dilleriyle yorumlamaya çalışan bu proje, çokkültürlü bir coğrafyada kardeşlik içinde bir arada yaşama umudunu dile getiriyor ve halklar arasında yaratılan kutuplaşma ve gerilime karşı bir duruşu ifade ediyor.
Kardeş Türküler projesi, Anadolu ve çevresinde yaşayan farklı dil ve inançlara sahip halkların şarkıları üzerine yaptığı araştırmalara dayanarak, geleneksel şarkıları ve geleneksel formlara dayanarak ürettiği besteleri kendi duyarlılığı ve düzenleme anlayışı çerçevesinde yorumluyor.
Geleneksel ve batılı enstrümanların bir arada kullanıldığı konserler, konser verilen mekanın olanaklarına göre farklı sayıda müzisyenin katılımıyla gerçekleştiriliyor.
Kardeş Türküler Projesinin Hikayesi
Proje, ilk kez 1993 yılında Boğaziçi Üniversitesi Folklor Kulübü’nde hazırlanan bir konser çalışması olarak gündeme geldi. Bu konserin repertuvarı, Türk, Kürt, Azeri ve Ermeni şarkılarından oluşuyordu. Daha sonraki dönemlerde, değişik kültürlere ait şarkı ve danslara da yönelindi ve repertuvar zenginleştirildi: Laz, Gürcü, Çerkez, Çingene, Makedon, Alevi… şarkıları ve dansları icra edildi.
Kardeş Türküler Projesi’nde icracı olan müzisyen ve dansçılar, 1995’te kurulan Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu’nun (BGST) kurucuları arasında yer aldılar. Projenin bundan sonraki çalışmaları, konserleri, dans müzik gösterileri ve albümleri BGST çatısı altında sürdürüldü.
İlk albüm, 1997’de Kalan Müzik tarafından yayınlandı. “Kardeş Türküler” adı verilen bu albümde, Anadolu ve Mezopotamya’daki müzik geleneklerinin ürünlerinden örneklere yer verildi. Proje kapsamında yaklaşık dört yıl boyunca verilen konserlerden seçkiyle oluşturulan albümde çokkültürlülük ve halkların kardeşliğine vurgu yapıldı.
1998 yılında, İstanbul’da özel bir radyonun yaptığı dinleyici anketinde ‘yılın grubu’ seçilen Kardeş Türküler kadrosu, ikinci albümünü daha lokal ve spesifik bir projeye ayırdı: ‘Doğu’ (Kalan,1999). Anadolu’nun doğusu ile Mezopotamya coğrafyasını kapsayan, çokkültürlülüğün ve kültürler arasındaki geçişkenliğin vurgulandığı ‘Doğu’, aynı zamanda ilk beste çalışmasının yer aldığı albüm oldu.
Folk Roots dergisinin Temmuz 2000 tarihli sayısında tanıtımı yapılan ‘Doğu’ albümü, aynı dönemde İngiltere’de yayın yapan Radio Not-Wonderful’un listesinde 4. sırada yer aldı. 2000 yılının Şubat ayında, Jérôme Cler’in hazırladığı ve Cité de la Musiques / Actes Sud tarafından Fransa’da yayınlanan ‘Musiques de Turquie’ adlı kitabın cd ekinde, albümden iki şarkıya yer verildi.
‘Doğu’ albümünden bir şarkı, Songlines dergisinin Anadolu müziklerine ayırdığı Ekim sayısının eki olan karma albümde yer aldı. Yine Folk Roots dergisinin Ocak-Şubat 2001 sayısındaki karma albümde ‘Doğu’dan bir şarkıya yer verildi.
Aynı derginin Ağustos-Eylül 2002 sayısında Kardeş Türküler’le yapılan bir söyleşi yayınlanırken; Almanya’da yayınlanan Folker! dergisi de, Mayıs-Haziran 2002 tarihli sayısında toplulukla yaptığı bir söyleşiye yer verdi.
Kardeş Türküler Projesi, yaşadığı coğrafyanın çok-kültürlü, çok-etnili yapısını, Türkiye’de çekilen ilk Türkçe-Kürtçe video kliple de (Kara Üzüm Habbesi) gündeme getirmeye çalıştı. Kültürler arasındaki alışverişin müzikal alanda bir örneği olarak düşünülen bu şarkının video klibi, bir ‘ilk’ olması itibariyle ana haber bültenlerine konu olduysa da, Türkçe dışındaki dillerde yayın yapma konusunda otosansür uygulayan ulusal kanallarda pek gösterilmedi; ama kardeşlik ve barışı önemseyen çevrelerden olumlu tepkiler aldı. Projenin ikinci klibi, Kürtçe bir iş şarkısı olan “Mîrkut”a çekildi. Bu klipte Bgst’li dansçıların Mîrkut şarkısı için hazırladığı ve dans-müzik gösterilerinde icra edilen dansa yer verildi.
Avrupa’da yaşayan ünlü Kürt müzisyen Şivan Perwer’in Eylül 2000’de piyasaya çıkan ‘Roj û Heyv’ (Güneş ve Ay) adlı albümünün müzik yönetmenliğini ve düzenlemelerini üstlenen Kardeş Türküler kadrosu, daha sonra Yılmaz Erdoğan ve Ömer F. Sorak’ın yönetmenliğini yaptığı ‘Vizontele’ ve Yılmaz Erdoğan’ın yönettiği ‘Vizontele Tuuba’ filmlerinin müziklerini hazırladı. ‘Vizontele’ filminin müzikleri 2001’de, ‘Vizontele Tuuba’nın müzikleri ise 2004’te film müziği albümü olarak Kalan Müzik etiketiyle yayınlandı.
‘Vizontele’ film müziği, Ekim 2001 tarihinde 38.si düzenlenen Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde ‘En İyi Film Müziği’ ödülünü aldı. Sinema Yazarları Derneği (SİYAD) tarafından da aynı ödüle lâyık görüldü.
2002 yılında, yine çokkültürcülük konseptiyle hazırlanan ‘Hemâvâz’ (Kalan, 2002) albümü, Avrupa baskısıyla da (Connecting Cultures, 2003) uluslararası dinleyiciye ulaştı. Projenin son albümü “Bahar” yine Kalan Müzik etiketiyle 2005’te çıkarıldı. “Bahar” albümünde Anadolu, Trakya ve Mezopotamya halkları için “yeniden doğuş”u simgeleyen bahar bayramları şarkılarına ve bir arada yaşama umuduna vurgu yapıldı.
Konserler / Gösteriler
Kardeş Türküler, 1994 yılından beri Türkiye içinde ve dışında birçok konser verdi, festivallere katıldı. İstanbul, Kocaeli, Düzce, Samsun, Ankara, İzmir, Mersin, Bursa, Altınoluk, Denizli, Adana, Antakya, Urfa, Mardin, Antep, Diyarbakır, Eskişehir, İzmit, Van, Hakkari, Varto, Çanakkale, Batman, Tunceli ve Kıbrıs’ta verilen konserlerin sayısı 130’u geçti. Anadolu’ya düzenlediği turnelerinin yanı sıra Türkiye’de düzenlenen kültür ve sanat festivallerine ve üniversitelerin çeşitli etkinliklerine de katılan Kardeş Türküler, zaman zaman farklı sanatçılarla da sahne paylaştı. Ermeni duduk ustası Civan Gasparyan ile birlikte çıkılan İstanbul konseri bu ortaklıklardan biriydi.
2000 yılından itibaren her yıl Cemil Topuzlu Harbiye Açıkhava Tiyatrosu’nda sergilenen Kardeş Türküler dans-müzik gösterilerinde Boğaziçi Üniversitesi Folklor Kulübü öğrencileri ve birçok sanatçı aynı sahneyi paylaştı. Aynur, Hakkari Dengbêjleri, Cemil Topuzlu’da bir araya gelinen sanatçılar arasındaydı.
Avrupa’da da çeşitli festival ve etkinliklere katılan ve turneler düzenleyen Kardeş Türküler Projesi, 1998’den beri Hollanda’da (Rotterdam, Amsterdan, Utrecht, Den Hag), İsviçre’de (Zürich, Münchenstein), Belçika’da (Gent, Roeselare, Leopoldsburg, Dendermonde, Genk, Brüksel), İngiltere’de (Londra), Almanya’da (Leverkusen, Kemnade-Bochum, Stuttgart, Münih, Berlin, Köln, Hamburg, Frankfurt, Dortmund, Rudolstadt, Essen), Fransa’da (Paris, Strasbourg, Lyon), İspanya (Cartegena) ve Avusturya’da (Viyana) 60 konser verdi. Turks Muziekfestival (Hollanda), Intercultureel Torrepoort (Belçika), Culturele Week Turkije (Hollanda), Kemnade International (Almanya), Kopru (Bridge) Turkije Festival (Hollanda), 3e Strasbourg-Mediterranee (Fransa), Rudolstadt (Almanya), Cartegena (İspanya), Şimdi-Now (Belçika, Almanya), Stimmen (İsviçre) festivallerine bazen konser bazen dans-müzik gösterisi formatıyla katıldı.
Sesler Bir Arada….
Kardeş Türküler Projesi, 2006 Haziran’ında Cemil Topuzlu Açıkhava Tiyatrosu’nda sergilediği gösterisinde İstanbul ve Diyarbakır’daki amatör korolar ve müzisyenlerle sahneyi paylaştı ve 140 kişinin sahneye çıktığı bir dans-müzik gösterisi sundu. Gösteri, farklı dil, din ve kültürlerin bir arada yaşama isteğinin sahne üzerinde daha somut ifade edilebileceği bir gösteri projesi olarak gündeme geldi.
Gösteride, BGST ve Boğaziçi Üniversitesi Folklor Kulübü (BÜFK) ile birlikte, Ermenice şarkılar söyleyen Sayat Nova Korosu, Laz Kadın Korosu Dalepe Nena, Roman müzisyenler Sarıköylü Tevfik ve Arkadaşları, Diyarbakır Belediyesi Çocuk Korosu ve Mitrib çocuklardan oluşup Diyarbakır Sur Belediyesi çatısı altında çalışmalarını yürüten Gêdén Bajer Ritim Topluluğu sahne aldı. Gösterinin temel hedefi, dayanışma yoluyla ortak bir gösteri hazırlamak ve “toplumsal barış” talebini daha güçlü bir şekilde ifade etmekti. Önümüzdeki dönemlerde, Kardeş Türküler projesi çerçevesinde, amatör müzik çalışmaları yapan grup ya da topluluklarla birlikte araştırmalar yapılması; bu araştırmalardan çıkacak sonuçların çeşitli dergi, kitap vb. yayınlar aracılığıyla kamuyla paylaşılması ve düzenleme deneyimlerini birlikte geliştirerek; ortaya çıkacak ürünlerin “Sesler Bir Arada” projesinde olduğu gibi birlikte sergilenmesi planlanıyor.
Kardeş Türküler Projesi’nin Müzikal Olanakları
Tüm bu konserlerin yanı sıra gidilen şehirlerde dinleyicilerin katıldığı pekçok söyleşi düzenlendi ve Kardeş Türküler Projesi, dinleyicilerin yorum ve soruları çerçevesinde tartışıldı. 2005’ten bu yana “Kardeş Türküler Projesi’nin Müzikal Olanakları” başlıklı bir sunumla, on yılı aşkın bir sürede edinilen düzenleme deneyimleri, Kardeş Türküler düzenlemelerinden örnekler dinletilerek dinleyicilere aktarılıyor. Sunumun sonunda bazı şarkılar izleyicilerle birlikte seslendiriliyor. Bu sunum bu güne kadar Diyarbakır, İstanbul ve Ankara’da gerçekleştirildi. Önümüzdeki dönemde de çeşitli üniversite kampüslerinde ve etkinliklerde aktarılmaya devam edilecek.
Daha fazla bilgi için: www.kardesturkuler.com