Devrimin perdesini Kobanê araladı

Bugün tanıtacağımız Kobanê Kantonu, Kürt yurtseverliğinin tarihinde ve Rojava gerçekliğinde özel bir önem taşıyor. Rojava’da başlayan devrimsel sürecin perdesini Kobanê araladı. Kobanê’de devletin yıllar öncesinde el koyduğu tarlaların halk tarafından ele geçirilmesi; Rojava Devrimi’nin ilk kıvılcımı oldu. Suriye rejimi, uzun yıllardır halkın topraklarına el koymuş, buğday ve arpayı kendi denetimlerine almıştı. Kürt halkı kendi topraklarını almak ve tarlasını kendisi işlemek için bir gece devletin el koyduğu araziye girdi. Tüm tahıla el koydu. Suriye ordusunun olayı duyması üzerine tarlaya gidişi, YPG tarafından engellendi. Rojavalılar artık devrimi başlatmıştı. Sokak aralarında yapılan anonslarda, “Ey Kürtler, bugün namus günüdür. Şeref günüdür. Tüm yurtseverler alanlara çıksın. Özgürlüğümüzü kazanalım” deniyordu. Halk artık isyan çığlını duymuştu…

Tren hattının ayırdığı kent

Rojava’da oransal olarak en fazla Kürt nüfusu olan Kürt kenti Kobanê (Arapça adı: Ayn el-Ereb), Suriye’nin en küçük Kürt bölgesidir. (Bölgedeki insanların anlatımına göre “Kobanê”nin ismi İngilizce’deki ‘Company’ kelimesinden geliyor. 1910-1920 yılları arasında Almanya Berlin ile Bağdat arasında tren yolunu yaparken güzergahta kullanmak için Kobanê’deki Miştenûrê dağından siyah taşları çıkarıyor. Bu taşıma işlemine de “company” dedikleri için bölge halkı arasında bu isim yaygın olarak kullanılıyor. Zamanla da Company, Kobanê ya da Kobani olarak değişiyor). Kobanê, Baas rejimi döneminde Halep’e bağlı bir kentti. 2000 yılında yapılan nüfus sayımlarına göre nüfusu yaklaşık olarak 200 bin olan Kobanê’ye bağlı 300’ün üzerinde köy bulunmaktadır. Son iki yılda  yoğun göçle beraber nüfusu daha da artmıştır. Kobanê’nin batısında Efrîn’in Cerablus ilçesi, doğusunda ise Esad rejiminin Kürtleri birbirinden ayırmak için Arap yurttaşları yerleştirdiği Girê Spî (Til Ebyad) kasabası bulunmaktadır. Kuzeyinde ise Riha’nın (Urfa) Pirsûs (Suruç) ilçesi bulunmaktadır. Rojava ile Kuzey Kürdistan arasına sınır hattı çizilirken, Binxet’te kalan kenttir (Tren hattının altında kalan bölge) Kobanê… Tren hatlarının ayırdığı kenti, Fırat nehri kuzeyden taşıdığı özlem, sevinç ve umutlarla bağlamaktadır. Kentin kuzeyinde Pirsûs ovasıyla arasında Çiyayê Miştenûr, Çiyayê Qerebekir, Çiyayê Xan-Mamed, Çiyayê Reş gibi dağlar bulunmaktadır. Kobanê’nin Şêxler, Sirrîn ve Celebê gibi nahiyeleri bulunuyor. Fakat Baas rejimi bir ‘hafıza silme’ metodu olarak benzer sömürgeci güçler gibi Kürt köylerinin çoğunun ismini değiştirmiştir. Fakat bölge halkı katliamlara rağmen Kürtçe isimleri kullanmaya devam etmiştir. Kobanê’deki Ermeni nüfusun çoğunluğu 1915 yılındaki soykırımdan sonra tehcire tabi tutulan Ermenilerden oluşuyor. Kobanê’deki Ermeniler genellikle Gumrigê mahallesine yaşıyorlar. Bölge halkı aralarında “kirvelik” oluşturan Kürtler ile Ermeniler, ilişkilerinin çok iyi olduğunu belirtiyor. Kobanê’de 1970’li yıllara kadar Ermeni nüfus da bulunuyordu. Fakat geçen süre zarfında çoğu göç ederek Halep ve farklı kentlere yerleşti. Bölgede az da olsa Türkmen ve Arap nüfus da var.

Bölgenin ekonomisi

Kobanê’deki nüfusun temel uğraşı alanı ise genellikle tarım, hayvancılık ve demirciliktir. Ovalık olan arazide ormanlar çok azdır. Tarım ürünleri olarak da pamuk, buğday, fıstık, mercimek, nohut, isot, arpa, susam, mısır ve karpuz ekilmekte. Bölgenin verimli topraklarında sulama imkanları fazla gelişmese de kayda değer ürün alınmaktadır. Hayvancılık son yıllarda azalmış olsa da küçükbaş hayvancılığı yapılmaktadır. Bölgede sanayi ve iş imkanları az olduğundan dolayı gençlerin büyük kısmı çalışmak için dışarıya göç etmekte. Demircilik alanında kent, Rojava’nın diğer kentlerine nazaran daha gelişkin. Küçük atölyelerde iş makinelerinin icatları da yapılmakta. Kobanê özellikle su kuyuları ve sondajcılıkla da bilinen bir kenti. Zira bölgedeki su kaynaklarının azlığı da bölge insanını bu arayışa yöneltmiş.

Derwêş ve Edûle’nin diyarı

Bölge halkının bir diğer özelliği de kimliklerine ve dillerine olan bağlılığı. Kürtçe’nin Kurmanci lehçesinde konuşan Kobanêliler, Kürt yöresel kıyafetlerine de önem veriyor. Kobanêli kadınlar hala Xeftan, Bervank, Sixme ve Keras gibi elbiseler giymekte. Misafirperverliği ile de bilinen kent halkında ulusal bilinç çok yüksek. Devrimin ilk başladığı kent olması da bu özelliğini zaten gözler önüne sermektedir. Bölge halkının kültürü Riha kültürüne ve özellikle de Êzidî yurttaşların kültürüne çok yakın. Zaten aynı coğrafyanın insanları… Dengbêjlik kültürü Kürdistan’ın diğer bölgelerinde olduğu gibi burada da sözlü tarihin sürdürücüsü konumunda. Baqî Xido, Hafizê Kor, Misoyê Bekebûrê ve Xidirê Hebeşê bölgenin ünlü dengbêjleri. Dengbêj Baqî Xido, bu bölgede yaşanmış olan Derwêşê Evdî destanını en iyi makamla söyleyen dengbêj. Aşiret formu burada kültürel olarak yaşam bulmakta. Bölgenin en büyük aşireti ise Berazî aşiret konfederasyonu. Bu aşiretin Mîran, Kêtikan, Şêxan, Oxî, Zirwar, İlêdînî, Şedadî, Mi’ef, Dinan, Qereberkeran, Pîjiyan ve Bêskan gibi kolları bulunuyor. 1930’lu yıllarda Rojava’da Xoybûn hareketi kurulduğunda da Kobanêli gençler hareket içerisinde çok aktif bir şekilde yerlerini aldılar. Kobanê, Kürt özgürlük mücadelesinin son 40 yılında da  geri kalmadı. Kobanê’nin Şîlan Baqî, Dîcle, Akîf, Halim, Sebrî, Perwîn ve onlarca oğlu ve kızı özgürlük mücadelesinde yerlerini aldılar…

Kobanê’de birçok tarihi mekan da bulunuyor. Fakat buradaki tarihi eserlerin çoğu Baas rejimi tarafından Reqa’daki müzelere taşındı. Bunlarına arasında taşlardan yapılmış olan aslan heykelleri; en bilinenleridir. Miştenûr dağında da birçok tarihi ve turistik mağara bulunuyor. Bunlardan en bilineni de Êşkefta Qîzîkan’dır.